Grootste kanon wordt door vrijwilligersteam nagebouwd
Het grootste kanon dat ooit op Fort Pannerden stond – de 15L25 – zal hier opnieuw te zien en te horen zijn. Zo’n twintig vrijwilligers van het fort zijn zojuist gestart met het nabouwen van het geschut uit 1884. Als het instructiekanon klaar is, voorjaar 2016, kunnen rondleiders voortaan demonstreren hoe kanonniers rond 1890 de bediening uitvoerden, compleet met rook- en geluidseffecten en muzikaal commando. Van 5 april tot en met oktober 2015 is Fort Pannerden weer iedere eerste en derde zondag van de maand open voor het publiek. Iedereen kan de vorderingen van de bouw bekijken.
Fort Pannerden is onderdeel van een groter geheel aan forten, de zogeheten Nieuwe Hollandse Waterlinie, die dit jaar 200 jaar bestaat. In 1939-40 had Fort Pannerden nog een belangrijke strategische functie voor de Nederlandse defensie. Na 1964, het einde van de Koude Oorlog, waren er geen militaire activiteiten meer. Publiek kan tegenwoordig tijdens openstellingen rondkijken in het fort en ter plekke meedoen aan rondleidingen. Groepen dienen tevoren rondleidingen te reserveren en kunnen ook op andere dagen terecht.
Zonder kanonnen géén fort
Een voorbijvarende schipper beschreef het fort rond 1900 als ‘een berg vol kanonnen, die angst inboezemde’. Het imposante militaire fort was tot de nok gevuld met verdedigingsgeschut. Daartussen stonden 5 grote kanonnen. Het enige kanon dat daarvan overgebleven is kreeg een plek in Fort Hoek van Holland. Sinds kort bevindt het zich echter in het nieuwe Nationaal Militair Museum, op de voormalige vliegbasis Soesterberg.
Rook en gebulder
Het instructiekanon dat wordt nagebouwd (type 15L25) had een gewicht van 7.5 ton, een flinke loop van bijna 4 meter en een bereik van zo’n 10 kilometer. Het stond in de rivierbatterij, gericht op de splitsing van de Waal en de Rijn. Afschieten veroorzaakte een enorm lawaai voor de omgeving. Bij oefeningen werd de scheepvaart tijdelijk stilgelegd. Scherp richten was moeilijk. Het kanon kon vijanden op afstand houden, maar ze werkelijk raken en uitschakelen lukte niet. Daarom lag er vroeger stroomafwaarts nog een kanonneerboot om de verdediging te versterken. Ook het laden was niet zonder gevaar. Men droeg witte overalls om de zwarte neerslag van de zwaveldamp in de gaten te houden. Een absolute noodzaak: lette je niet op en stak je een sigaret op, dan liep je het gevaar opgeblazen te worden!
Bouwtekeningen gevonden
Vrijwilligers van het fort zetten al hun vakmanschap in om dit instructiekanon na te bouwen, met eenzelfde uitstraling – er wordt duurzaam hout gebruikt in plaats van staal. Het kan heel precies omdat de officiële bouwtekeningen zijn teruggevonden. Tot verbazing van het team konden ook veel documenten over de bewapening van het fort worden achterhaald. Het kanon had een revolutionaire terugslag-techniek, die vandaag de dag nog in de auto-industrie wordt gebruikt. In totaal neemt het project – van onderzoek tot en met realisering – 3000 manuren in beslag. Het nabouwen van het instructiekanon wordt geheel door vrijwilligers gedaan. Het instructiekanon (er wordt dus niet ‘live’ mee geschoten) wordt een belangrijk educatief object in Fort Pannerden. Geluid- en rookeffecten zijn aangepast aan de publieksfunctie, en gebruik is conform veiligheidseisen. Het instructiekanon krijgt een plaats in het ontwerp van Tinker imagineers. Dat bureau levert het concept van de herinrichting van het totale fort. Deze wordt in 2015 gerealiseerd.
Fort Pannerden, Waaldijk 1, 6686 MV, Doornenburg. www.fortpannerden.eu
